Karin Jacobs kennen we voornamelijk als actrice, theatermaker, auteur en moeder van actrice Clara en zanger Jelle Cleymans. Maar ze is meer. Al vijf jaar lang begeleidt ze gezinnen in diepe rouw. Als uitvaartmoderator ondersteunt ze families in het afscheid te nemen van hun geliefden. “Mijn blik op de dood is veranderd. Ik kijk nu veel bewuster naar het rouwproces dat we als mens doormaken.”
Het is zonnig als uitvaart moderator Karin Jacobs ons ontvangt in haar lichtrijke woning te Stabroek. De dag start met een kopje verse thee, een koekje en wat klassieke muziek op de achtergrond. De woning en de gastvrouw stralen rust uit. “Ik ben gezond en mijn familie is dat ook. Eigenlijk heb ik alles om gelukkig te zijn”, vertelt Karin. Sinds de actrice deeltijds als uitvaart moderator aan de slag is, kijkt ze anders naar de dood. En naar het leven. “Het helpt me om mijn problemen te relativeren en dankbaar in het leven te staan.”
Wanneer de oppervlakkigheid van de theater- en televisiewereld Karin zo’n vijf jaar geleden begint te vervelen, biedt zich een intrigerende opportuniteit aan: als uitvaart moderator gezinnen begeleiden in de eerste stap van hun rouwproces. Het afscheid. Geen uitgestippeld carrièrepad, wel een die snel erg intens en leerrijk blijkt. “Het is een ontzettend voorrecht om voor eventjes zo dicht bij de families en hun verhalen te staan.”
Van 1000 woorden tot één beeld
Een persoonlijke aanpak. Dat is wat een uitvaart moderator onderscheidt van bijvoorbeeld een klassieke pastoor. Geen knip en plakwerk dat resulteert in vage bindteksten, maar een echt verhaal. Een blik op het leven van. Hoe vorm je een beeld van een persoon die je niet kende? “Door te praten,” legt Karin uit. Voor ze in het schrijfwerk duikt, maakt ze tijd voor een lang en persoonlijk gesprek met de naasten. “Er komt ontzettend veel op je af als je een geliefde verliest en je weet vaak niet waar beginnen.” Daarom stelt Karin de juiste vragen.
“Als ik binnenkom, hangt vaak een grote en donkere wolk in de lucht.” Toch doet het vaak deugd om herinneringen op te halen en verhalen te delen. Als je rouwt, heb je daar nood aan. Je moet terugdenken aan beroemde anekdotes of ontdekt er zelfs nieuwe. Er wordt veel gehuild en soms evenveel gelachen. “Na twee of drie uur babbelen, klaart de lucht weer.”
Lachen om emoties ruimte te geven
Elke familie is anders en dus is zo’n kennismakingsgesprek en de uitvaart die daarop volgt altijd maatwerk. Sommige families zijn heel open, anderen veel minder. Sommige familieleden zijn heel emotioneel tijdens een voorgesprek, maar zijn dat liever niet tijdens de uitvaart. Een tekstje voorlezen voor publiek kan bijvoorbeeld heel wat stress bezorgen aan nabestaanden. Dat is soms een brug te ver. In dat geval vormt Karin als uitvaart moderator zelf de brug om emoties over te dragen. “Niets moet en alles mag op dat moment”, voegt ze toe.
“Voor mij is een begrafenis ook pas geslaagd als er wordt gelachen”, vertelt ze. “Niemand is perfect. Iedereen heeft zijn kleine kantjes of haalde als kind of tiener kattenkwaad uit. Afscheid nemen is zwaar, maar er moet ook ruimte zijn om te lachen en stil te staan bij mooie momenten.”
“Voor mij is een begrafenis pas geslaagd als er ook wordt gelachen”
De rol die een uitvaart moderator speelt
Zijn er raakvlakken tussen de twee werelden waarin Karin actief is? “Toch wel. Natuurlijk speel ik geen personage als ik een uitvaart modereer, maar de zoektocht naar je rol in een verhaal is erg gelijkaardig. Als acteur vraag je je af waarom je personage zus of zo is. In mijn rol als uitvaart moderator ga ik met evenveel empathie op zoek naar de ‘waarom’ van iemands bestaan. Wie was iemand echt en wat maakte hem of haar uniek?” In een zekere zin speel je ook tijdens een uitvaart een rol. Je moet emotioneel sterk in je schoenen blijven staan. Keer op keer wordt Karin geraakt door het verlies dat gezinnen ondergaan. “Als ik helemaal mezelf zou blijven, zou ik waarschijnlijk gewoon mee janken.”
Een dankbare kijk op het leven
Je kan maar een keer voor de laatste keer afscheid nemen van je naasten. Het is een pakkende vaststelling die Karin doorheen de jaren maakte. “Ik ben zelf heel dankbaar dat ik daar een rol in kan spelen, maar krijg ook veel dankbaarheid terug”, vertelt ze. “Na een dienst ontvang ik meestal bedankmailtjes van familieleden. De teksten zijn zo persoonlijk en mooi. Net gedichten. Al die boodschappen koester ik tot op de dag van vandaag nog.”
“Sinds ik uitvaart moderator ben, denk ik dagelijks aan de dood.”
En toch is uitvaar moderator zijn niet altijd even eenvoudig. “Sinds ik uitvaart moderator ben, denk ik dagelijks aan de dood. Ik heb het gevoel dat ik er ook dichterbij sta. Ik ben ondertussen niet meer van de jongsten en in mijn familie zijn hartkwalen geen uitzondering. Iets waar ik me blijvend van bewust ben. Ik betrap me er ook op dat ik de geboortedatum van overledenen in de gaten hou en uittel hoe oud ze zijn geworden. Waren ze jonger of net ouder dan ik? Soms is het rekenwerk dan extra confronterend. ” Karin gaat al een aantal jaren ook bewuster om met het rouwproces. Ze leerde dat rouwen voornamelijk gaat over je eigen gemis. Je mist de dingen die je niet meer kan doen met een geliefde of wat je er niet meer tegen kan vertellen.
Dat laatste gevoel wil Karin haar naasten koste wat kost besparen. Er mag niets op je lever blijven liggen. Daarom onderhoudt Karin al sinds ze uitvaart moderator werd een doodsdoos op haar bureau. Daar zit alles in: brieven voor haar kinderen, muziek waaruit haar naasten kunnen kiezen voor de uitvaart tot zelfs praktische paperassen. “Mensen spreken niet graag over de dood, maar het mag geen taboe zijn. Ik zie het genoeg bij de gezinnen die ik begeleid: rouwen gaat gemakkelijker als alles werd uitgesproken.” En daarmee is alles gezegd.